Kiedy możliwe jest zaprzeczenie ojcostwa?
(aktualizacja listopad 2020)
Życie pisze najróżniejsze scenariusze. Niekiedy to, co nas spotyka może okazać się niemiłym rozczarowaniem. Chyba nie ma nic gorszego, niż odkrycie, że rzeczywistość wygląda z goła inaczej niż ją postrzegaliśmy. Jeśli na domiar złego dotyczy to dziecka, które uważaliśmy za własne, to taki cios może nas obezwładnić.
Dziecko, które urodziło się poza związkiem małżeńskim (bo nad takim przypadkiem dzisiaj się pochylamy), musi zostać uznane przez mężczyznę albo nastąpić na mocy orzeczenia sądowego, aby ojcostwo mogło być respektowane w świetle prawa. Z tym momentem mężczyzna zyskuje prawa i obowiązki względem dziecka.
Co w sytuacji, gdy mężczyzna uznał dziecko poza małżeńskie, a później okazało się, iż to nie on jest biologicznym ojcem dziecka? Wszak w świetle prawa to na nim spoczywa chociażby obowiązek alimentacyjny względem dziecka.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej jako: „kro”) w art. 78 przewiduje możliwość ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa w drodze powództwa. Wprowadza jednak dwa obostrzenia, mianowicie, mężczyzna może domagać się powyższego w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od niego.
Dwa te aspekty są niezwykle istotne.
Termin sześciu miesięcy jest terminem zawitym. Oznacza to, iż po upływie tego okresu mężczyzna traci możliwość samodzielnego wniesienia powództwa w tym zakresie. Mimo, iż wiadomość o tym, że dziecko nie jest nasze może okazać się traumatyczna, to decyzję, czy chcemy uregulować sytuację prawną, należy podjąć w tym okresie. Termin ten podyktowany jest również koniecznością ochrony stabilizacji sytuacji prawnej dziecka.
Po upływie sześciu miesięcy istnieje jeszcze możliwość wytoczenia powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przez prokuratora. Warunkiem podjęcia czynności przez prokuratora jest dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego (art. 86 kro).
Czy testy DNA są konieczne?
Druga przesłanka, tj. dowiedzenie się, że dziecko nie pochodzi od ojca jest bardzo trudna do ustalenia. Nie chodzi bowiem o przypadek, że mężczyzna podejrzewa, iż nie jest biologicznym ojcem, a o faktyczną wiedzę w tym zakresie. Oczywiście, przesądzające będą badania polimorfizmu DNA, jednakże matka dziecka nie musi wyrazić na takowe zgody, nawet gdy zostały zlecone już w trakcie postępowania przez Sąd. Informacje takie mogą też pochodzić z innych źródeł. Możemy się ich dowiedzieć bezpośrednio od matki dziecka lub od rzeczywistego ojca, czy w inny sposób. Możliwości jest mnóstwo. Ważne, by była to nasza wiedza poparta wiarygodnym źródłem, a nie jedynie domysły. Należy pamiętać, iż Sąd może oddalić powództwo, które nie będzie wykazywało naszej wiedzy w tym temacie, a będzie przedstawiało jedynie nasze przypuszczenia.
Poza tym, art. 85 kro przewiduje tzw. domniemanie ojcostwa. Zgodnie z tym przepisem, domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka. Z tego punktu widzenia sytuacja nieco się komplikuje, gdyż skoro mężczyzna wcześniej uznał dziecko, to oznacza, iż był przekonany, że jest jego ojcem. Podczas postępowania w sprawie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa należy również obalić to domniemanie.
Podsumowując, warto być przygotowanym i dysponować argumentami, jeżeli zdecydujemy się na wniesienie pozwu o ustalenie bezskuteczności uznania powództwa.
